Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku zakończyło dwuletni projekt badawczy M.s. „Piłsudski” – badanie strat wojennych. Celem przedsięwzięcia była próba odpowiedzi na pytanie, co stało się z wyposażeniem (zwłaszcza z dziełami sztuki) zdjętym z polskiego transatlantyku po wybuchu drugiej wojny światowej, gdy jesienią 1939 r. statek został oddany w czarter brytyjskiej Royal Navy i przebudowany na transportowiec wojska, a także – jaki może być status prawny tych przedmiotów.
W tym celu przeprowadziliśmy badania w polskich archiwach: Archiwum Akt Nowych, Archiwum Państwowym Gdańsk Oddział w Gdyni oraz archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Odwiedziliśmy miejsca związane z historią statku, od momentu jego zbudowania po zatonięcie. W Trieście oraz Monfalcone, gdzie statek był budowany, przeszukaliśmy archiwa stoczni Fincantieri (dawnej Cantieri Riuniti dell’Adriatico) i Consorzio Culturale del Monfalconese, zbiory archiwum miejskiego w Trieście i archiwum prywatnego stowarzyszenia Associazione Culturale Italian Liners, a także zasoby Muzeum Morskiego w Trieście.
W Nowym Jorku, który był docelowym punktem w transatlantyckich rejsach „Piłsudskiego”, sprawdziliśmy zasoby polskich organizacji: Fundacji Kościuszkowskiej i Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, odwiedziliśmy ponadto Archiwum Miejskie, South Street Seaport Museum oraz New York Public Library.
W Londynie zbadaliśmy zasoby archiwów Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego oraz Instytutu Józefa Piłsudskiego, a także National Archives.
W Newcastle, gdzie statek był przebudowywany, odwiedziliśmy archiwum Tyne&Wear oraz Wallsend Hall, Wallsend Local History Society i Wallsend Library.
W Edynburgu i Glasgow przeprowadziliśmy kwerendę w archiwach oraz podjęliśmy próbę skontaktowania się z tamtejszymi instytucjami polonijnymi. W Glasgow odwiedziliśmy Sikorski Polish Club – kontynuatora Ogniska Polskiego. W pobliskim Gourock, skąd firma Olsen, Johnstone & Co. Ltd. zarządzała inwentarzem polskich transatlantyków w czasie drugiej wojny światowej, odwiedziliśmy miejską bibliotekę.
Efekty projektu zostaną przedstawione w najnowszej publikacji Narodowego Muzeum Morskiego, pt. M.s. „Piłsudski”, m.s. „Batory”. Statki, które opowiedziały Polskę światu, której premiera odbędzie się 26 listopada tego roku, w rocznicę zatonięcia m.s. „Piłsudski”. Tematyka badań znajdzie również kontynuację na planowanej na przyszły rok wystawie poświęconej polskim transatlantykom.
Tekst: Emilia Brotz
Zespół projektu M. s. „Piłsudski” – badanie strat wojennych: Iwona Bienia, Emilia Brotz, Patryk Klein, dr Jan Tymiński, dr Marcin Westphal.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego, w ramach programu „Badanie polskich strat wojennych”
