Dzieła najwybitniejszych polskich marynistów od II połowy XIX w. po czasy współczesne, mariny twórców zagranicznych z przełomu XIX i XX w., a także „Bitwa pod Oliwą – niedokończony szkic” Mariana Mokwy, po raz pierwszy przed publicznością po przeprowadzonej konserwacji. Wystawa czasowa, na którą Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku zaprasza do swojej głównej siedziby od 30 maja do 14 września 2025 r., jest wydarzeniem wyjątkowym z co najmniej kilku powodów. Choć prezentowane na niej dzieła zwracają uwagę swoją różnorodnością, łączy je wspólny mianownik: sześć dekad mecenatu, jaki nad muzealną kolekcją sztuki marynistycznej sprawuje Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego. Honorując w ten sposób fundatorów, Muzeum pragnie jednocześnie uczcić 65 lat swojej działalności, zapoczątkowanej właśnie dzięki Towarzystwu.
Różnorodne oblicza sztuki marynistycznej na jednej eskpozycji
Jubileuszowa ekspozycja jest prezentacją dzieł wybranych spośród tych, które w ciągu 65 lat istnienia Muzeum wzbogaciły jego zbiory dzięki hojności Towarzystwa Przyjaciół. Wiodącą kolekcją malarstwa w NMM jest zbiór polskiej marynistyki. Za sprawą mecenatu Towarzystwa w jego ramach znalazły się m.in. obrazy malarzy wykształconych w Monachium – ich reprezentacją na wystawie są dzieła Feliksa Michała Wygrzywalskiego. Obok nich znalazły się prace artystów czynnych w okresie międzywojennym, jak Włodzimierz Nałęcz, Bronisława Rychter-Janowska czy Abraham Neuman. Powojenny dorobek polskiej marynistyki został ukazany m.in. obrazem „Żaglowiec ISKRA” Mariana Mokwy, a także pracami malarzy takich jak Henryk Baranowski czy związani z gdańską ASP Mieczysław Baryłko i Czesław Tumielewicz. Do klasycznej starożytności nawiązuje: „Sen Ariadny” Stanisława Teisseyre oraz „Scylla i Charybda” Tomasza Sętowskiego – przedstawiciela nurtu tzw. realizmu magicznego we współczesnym malarstwie. Kolekcję dzieł artystów szkół obcych, ufundowanych dla Muzeum przez Towarzystwo, reprezentuje m.in. pejzaż z wybrzeży Morza Północnego Gustave’a de Breansky’ego, a także widok Gdańska z przełomu wieków Harry’ego Schultza i widok Helu autorstwa Fritza Rauppa. Estetyczne dopełnienie całości tworzą rzeźby współczesnych artystek: Ireny Loroch i Anny Marii Strzelczyk.
Premierowy pokaz „Bitwy pod Oliwą…” Mariana Mokwy po konserwacji
Równie istotne jak nabywanie nowych dzieł do zbiorów, jest zapewnienie odpowiedniej opieki konserwatorskiej tym już posiadanym. Także i w tej dziedzinie Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego w znaczący sposób wspomaga naszą instytucję. W ubiegłym roku dzięki jego wsparciu przeprowadzono skomplikowaną i kosztowną konserwację obrazu Mariana Mokwy „Bitwa pod Oliwą – niedokończony szkic”. Obraz powstał zapewne około roku 1935 i miał być częścią poliptyku poświęconego bitwie pod Oliwą. Przypuszczalnie w czasie II wojny światowej został pocięty na kilka części. W latach 70. XX w. poddano go renowacji, ale dostępne wówczas technologie nie pozwalały skutecznie i na długo zabezpieczyć dzieła. Dopiero sfinansowana przez Towarzystwo Przyjaciół konserwacja, przeprowadzona przez firmę Cardas True Art. z Bydgoszczy, pozwoliła odpowiednio odrestaurować i zabezpieczyć obraz na przyszłość. „Bitwa pod Oliwą…” jest jednym z głównych punktów wystawy.
„Dobrodzieje na pokładzie” i znacznie więcej
Wieloletni Mecenat Towarzystwa Przyjaciół NMM obejmuje znacznie szerszą kolekcję prac malarskich; publiczność może na co dzień podziwiać jej najwybitniejsze przykłady na wystawach stałych Muzeum. To m.in. „Portret damy na tle morza” Jacka Malczewskiego, którego nabycie było współfinansowane przez Towarzystwo i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także dwa obrazy Jana Theuniszoona Blankerhofa, będące ozdobą muzealnej kolekcji siedemnastowiecznych marin holenderskich. Dziewiętnastowieczny Gdańsk pokazuje z kolei nastrojowy „Nokturn” Alfreda Scherresa. Dzieła te można zobaczyć zwiedzając sąsiadującą z wystawą „Dobrodzieje…” Galerię Morską. Natomiast pochodzący ze zbiorów Habsburgów żywieckich obraz Josefa Carla Bartholda Püttnera „Bitwa pod Helgolandem” prezentowany jest w części ekspozycji stałej poświęconej losom Polaków pod zaborami, zaś obraz Kazimierza Śramkiewicza „Port Północny XII” – na sali poświęconej gospodarce morskiej w czasach PRL.
Towarzystwo Przyjaciół NMM dla przyszłości
Towarzystwo kontynuuje działania wspierające muzeum – w bieżącym roku finansuje konserwację zespołu szczególnie zagrożonych grafik i rysunków oraz ilustrowanego manuskryptu na kalce autorstwa Michała Leszczyńskiego-Lestera. W 2023 r. dzięki hojności Towarzystwa możliwa była konserwacja sześciu unikatowych rysunków wykonanych przez Mariusza Zaruskiego – to bodaj jedyne jego prace zachowane w zbiorach muzealnych. Mecenat Towarzystwa nad kolekcją malarstwa, choć bardzo znaczący sam w sobie, jest zaledwie jednym z aspektów wszechstronnej pracy tej organizacji na rzecz Muzeum, które w dużej mierze zawdzięcza jej swoje powstanie.
Zespół kuratorski: dr Monika Jankiewicz-Brzostowska i Zuzanna Mikołajek-Kiełb
Patronat medialny: Radio Gdańsk S.A., Trojmiasto.pl
Dobrodzieje na pokładzie. Mecenat Towarzystwa Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego nad muzealną kolekcją malarstwa
30.05.2025 – 14.09.2025
Spichlerze na Ołowiance