Największa renowacja gdańskiego Żurawia w ciągu ostatniego półwiecza właśnie dobiegła końca. Ponad trzy lata kompleksowego remontu oraz prac nad nową wystawą stałą to pierwsza tak rozległa modernizacja ikonicznego zabytku od czasu jego odbudowy ze zniszczeń wojennych. 29 kwietnia 2024 r. w uroczystym podsumowaniu tego przełomowego projektu wzięli udział goście ze świata polityki, nauki i kultury, na czele z przedstawicielami Islandii, Lichtensteinu i Norwegii, a także polskich ministerstw: kultury i dziedzictwa narodowego oraz funduszy i polityki regionalnej.
Jedyny w swoim rodzaju obiekt w Europie
To właśnie Fundusze Norweskie i EOG oraz środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego umożliwiły realizację gigantycznego przedsięwzięcia, jakim było odrestaurowanie i zachowanie dla przyszłych pokoleń bezcennego gdańskiego zabytku. Żuraw – XV-wieczny dźwig portowy i jednocześnie wodna brama miasta, jest nie tylko niekwestionowanym symbolem Gdańska, ale również najstarszym i największym obiektem tego rodzaju w Europie. „Za nami trzy lata ciężkiej, ale i bardzo satysfakcjonującej pracy.” – podsumował dr Robert Domżał, dyrektor Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańska, podczas poniedziałkowej uroczystości. „Dziś mamy przyjemność zaprezentować Państwu efekty rewitalizacji unikatowego zabytku. Żuraw, który w przeszłości odgrywał kluczową rolę w życiu portu, jako brama miasta i jego największy dźwig, obecnie jest jedynym w swoim rodzaju obiektem dziedzictwa kulturowego i symbolem Gdańska.” – podkreślił dyrektor. Zakończenie projektu zbiegło się w czasie z obchodami 20-lecia Polski w Unii Europejskiej. Podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Marta Cienkowska zauważyła, iż efekty współpracy zarówno z instytucjami Unii, jak i z państwami Europejskiego Obszaru Gospodarczego, są widoczne w całej Polsce. „Wymiana doświadczeń i działania we współpracy z Lichtensteinem, Islandią i Norwegią mają dla nas szczególne znaczenie. Wierzę, że nasze dzisiejsze spotkanie jest początkiem wielu nadchodzących podsumowań zakończonych sukcesami projektów.” – powiedziała podczas przemówienia pani wiceminister. Z kolei podsekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej Konrad Wojnarowski stwierdził: ”Żuraw jest wyjątkowym miejscem, zarówno dla Gdańska, jak i dla całej Polski; to obiekt historyczny i jednocześnie ważny punkt turystyczny. Pomyślne zakończenie jego rewitalizacji to jeden z tych momentów, w których możemy zobaczyć i dotknąć efektów działania Funduszy Norweskich i EOG.”
Symbol wspólnoty i międzynarodowej solidarności
Wśród ponad setki gości uroczystość zaszczycili swoją obecnością również przedstawiciele państw – darczyńców: Jego Ekscelencja Ambasador Królestwa Norwegii w Polsce Øystein Bø, przedstawiciel Ambasady Islandii w Polsce Jan Hernik oraz Pierwsza Sekretarz Misji dyplomatycznej Lichtensteinu w Unii Europejskiej Alina Brunhart. Amabasador Bø wyraził swoja dumę z faktu, że jego ojczyzna mogła przyczynić się do największej od półwiecza renowacji Żurawia: „Funkcjonowanie Funduszy Norweskich i EOG jest oparte na wartościach takich jak wspólnota, solidarność i prawa człowieka. Można zapytać: dlaczego tak ważne jest inwestowanie w europejskie zabytki? Kultura jest niezwykle istotną częścią naszej tożsamości; dbając o dziedzictwo kulturowe, wzmacniamy europejską tożsamość i solidarność. To również korzyści ekonomiczne, takie jak budowanie potencjału turystycznego, tworzenie miejsc pracy i wspieranie zrównoważonej gospodarki.” – dodał ambasador. Do tych idei odwołała się w swoim przemówieniu również Magdalena Adamowicz, posłanka do Parlamentu Europejskiego, podkreślając, że to właśnie solidarność, obok Żurawia i Neptuna, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Gdańska. O wspólnocie wspomniał również Piotr Grzelak, zastępca Prezydent Gdańska ds. zrównoważonego rozwoju i inwestycji: „Dziękuję za troskę i opiekę nad tym, co jest sercem Gdańska. Żuraw to miejsce spotkania dawnego ekonomicznego krwioobiegu miasta z dzisiejszymi wartościami, drogimi każdemu z nas; jako otwarta brama symbolizuje wrota do dialogu i współpracy.” Przeszłość Żurawia jako kluczowego elementu ekonomii dawnego, hanzeatyckiego Gdańska pojawiła się tego dnia również w filmie „Connecting Landmarks” („Przeszłością połączeni”), pokazanym premierowo podczas uroczystości. Produkcja, zrealizowana wspólnie z norweskimi partnerami projektu: Museum Vest i Museum Lindesnes, podkreśliła funkcjonowanie od wieków wzajemnych zależności pomiędzy państwami Europy, wzmacnianych handlem morskim i wymianą ekonomiczną. W tym kontekście ówczesną Hanzę postrzega się jako protoplastę dzisiejszej wspólnoty europejskiej.
Wspólne dzieło interdyscyplinarnego zespołu muzealników
„Mówimy dziś przede wszystkim o wspaniałych rezultatach rewitalizacji Żurawia, ale musimy pamiętać o tym, że nie byłoby ich, gdyby nie nasz zespół. Szczególne podziękowania chciałbym złożyć Beacie Nieczyporowskiej z naszego Działu Inwestycji i Remontów.” – zauważył Szymon Kulas, zastępca dyrektora NMM ds. zarządzania. Zarówno zewnętrzna renowacja zabytku: wymiana zadaszenia, restauracja fundamentów i fasad oraz konserwacja drewnianego wyciągu, jak i kompleksowy remont wnętrza wraz z jego modernizacją, wymagały intensywnego, wieloletniego wysiłku interdyscyplinarnego grona muzealnych specjalistów. Niezwykle drobiazgową pracę wykonano, tworząc nową wystawę stałą we wnętrzach Żurawia. „Każda ekspozycja muzealna to dzieło zbiorowe, wkład wielu ludzi, bez zaangażowania których dobra wystawa nie może zaistnieć” – powiedział na zakończenie dr Marcin Westphal, zastępca dyrektora NMM ds. merytorycznych. „Za efekt tej pracy w szczególności dziękuję pracownikom tworzącym zespół autorski wystawy: Patrykowi Kleinowi, Jadwidze Klim, Radosławowi Paternodze i Wojciechowi Ronowskiemu.” Dyrekcja muzeum wyraziła wdzięczność również pracownikom wykonawcy remontu – Przedsiębiorstwu Budowlanemu „Skorłutowski”, projektantce wystawy Dorocie Zalewskiej (Projekt 007) oraz muzeom, które wsparły projekt swoją ekspertyzą i udostępnionymi zabytkami. Na zakończenie uroczystości dr Robert Domżał, dr Marcin Westphal oraz Jadwiga Klim – członkini zespołu autorskiego, oprowadzili gości po nowej ekspozycji Żurawia. Wystawa ukazuje portowy Gdańsk czasów złotego wieku, czyli w okresie XVII-wiecznego rozkwitu żeglugi i handlu morskiego Rzeczypospolitej. Dzięki wnikliwym badaniom źródłowym, które przeprowadzili muzealni kuratorzy, przestrzenie zabytku zmieniły się w immersyjne historyczne pomieszczenia, urządzone m. in. na wzór wnętrz znanych z XVII-wiecznych obrazów. Ekspozycja opiera się w równym stopniu zarówno na tradycyjnych środkach przekazu, jak i na interaktywnych multimediach. Jej filmową narrację prowadzi historyczna postać Hansa Krossa – kupca i armatora, żyjącego w XVII – wiecznym Gdańsku. Szczególnym miejscem na wystawie jest kolekcja unikatowych zabytków archeologicznych, odkrytych podczas remontu w podziemiach wewnątrz i wokół Żurawia.
Zespół autorski wystawy „Złoto za zboże. Morska potęga Gdańska”: Patryk Klein, Jadwiga Klim, Radosław Paternoga, Wojciech Ronowski, dr Marcin Westphal
Red. Hanna Borkowska
Projekt „Konserwacja, remont i modernizacja Żurawia Gdańskiego – oddziału Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku wraz z utworzeniem nowej wystawy stałej” jest finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach funduszy EOG oraz ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Wspólnie działamy na rzecz Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej.
