„Na bursztynowym brzegu. Mariny Włodzimierza Nałęcza”. Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku otwiera nową wystawę poświęconą polskiej sztuce

Nielicznie zachowane akwaforty. Prace malarskie ujmujące temat morza ze zdumiewającą różnorodnością. Publikacje opatrzone autografem artysty – Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku zaprasza na wyjątkową wystawę monograficzną wybitnego polskiego malarza, rysownika, akwaforcisty i literata. Już od 26 maja 2023 r. w Spichlerzach na Ołowiance będzie można zobaczyć jedyną w swoim rodzaju ekspozycję, na której blisko połowę prac stanowią niedostępne na co dzień dzieła Włodzimierza Nałęcza, pochodzące z kolekcji prywatnych.

Nieszablonowy artysta, wyjątkowa wystawa

„Na bursztynowym brzegu. Mariny Włodzimierza Nałęcza” będzie jubileuszową, dwudziestą ekspozycją w ramach wieloletniego cyklu „Polscy artyści o morzu”. Z co najmniej dwóch powodów jest to wydarzenie szczególne. Obok zbiorów Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku i innych muzeów, na wystawie pojawią się nie pokazywane na co dzień prace artysty, udostępnione przez indywidualnych kolekcjonerów z całej Polski. Dzięki nim ekspozycja przywraca możliwie najpełniejszy obraz marynistycznej spuścizny Włodzimierza Nałęcza, tragicznie spustoszonej podczas II wojny światowej. Wyjątkowość samego artysty to drugi powód, dla którego warto zwrócić szczególna uwagę na jego prace. Jako jeden z nielicznych polskich malarzy przełomu XIX i XX w. tworzył pejzaże ukazujące północ Europy: jego obrazy, stanowiące reminiscencje podróży za koło podbiegunowe, intrygują niezwykłą, mroczną kolorystyką i tajemniczym klimatem. Na wystawie będzie można zobaczyć między innymi krajobrazy z norweskimi fiordami oraz szczególnie nastrojowy pejzaż ukazujący skute lodem morze wokół Spitsbergenu.

Jasne wybrzeże Bałtyku, nadrzeczne scenerie i… polska flota wojenna

Choć tematyka prezentowanych prac oscyluje przede wszystkim wokół zagadnień morskich, na wystawie znalazły się również pejzaże znad rzek: z Kijowa, gdzie Włodzimierz Nałęcz przyszedł na świat, z Pienin, które odwiedzał w młodości, czy z Żytomierza, gdzie spędził siedem lat. Z obrazem z Żytomierza, zatytułowanym „Głowa Czackiego”, wiąże się ciekawostka: jest on powtórzeniem kompozycji, którą od artysty nabyła rada miasta Żytomierza z przeznaczeniem do wystroju dworku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku. Zdecydowaną dominantą na wystawie będą jednak pogodne widoki wybrzeża Bałtyku w Jastrzębiej Górze i okolicach oraz czyste pejzaże morskie. Wnikliwe oko zauważy, że autor tworzył je z wyczuwalną satysfakcją, eksplorując przemiany barw i światła w zależności od stanu pogody i pory dnia, w której obraz był malowany. Odrębną grupę stanowią prace na papierze, poświęcone dziejom floty wojennej I Rzeczpospolitej, a wśród nich akwaforta wzorowaną na olejnym obrazie Nałęcza przedstawiającym „Bitwę pod Oliwą”. Interesującym akcentem na wystawie będą publikacje autorstwa Włodzimierza Nałęcza opatrzone jego autografami.

Włodzimierz Nałęcz – artysta, pisarz, człowiek morza

Podróże odgrywały ważką rolę w całym życiu Włodzimierza Nałęcza. Jeszcze w czasie studiów, które odbywał w Petersburgu pod okiem m.in. Iwana Ajwazowskiego i Lwa Lagorio, pojechał po raz pierwszy na Krym. W 1892 r. odwiedził Norwegię, a także Szwecję i Belgię. Po uzyskaniu dyplomu w Petersburgu odwiedził Bretanię, Szwajcarię, Holandię, Anglię i Szkocję. W roku 1897 odbył rejs z Petersburga przez Sztokholm, Trondheim, do północnej Norwegii, na położone za kołem podbiegunowym wyspy Lofoty. Wszystkie te wojaże owocowały licznymi obrazami wystawianymi m.in. w Paryżu, Petersburgu, Warszawie, Krakowie, Kijowie, Lwowie i Wilnie. Po powrocie z Paryża w 1899 r. artysta zamieszkał w Żytomierzu. Podróżował w tym czasie po Wołyniu, Podolu i Ukrainie – odwiedził ponownie Krym. Z tej wyprawy przywiózł ponad 300 studiów i szkiców, na podstawie których powstał cykl obrazów inspirowanych „Sonetami Krymskimi” Adama Mickiewicza. Punkt zwrotny w jego życiu zawodowym i społecznym stanowił rejs, który odbył w 1909 r. Wisłą do Gdańska na pokładzie parostatku „Włocławek”. Wcześniej już rozmiłowany w morzu i angażujący się w podtrzymywanie więzi Pomorza z resztą ziem polskich, od czasu tej podróży poświęcił swą twórczość i działalność społeczną szerzeniu wiedzy o polskim morzu. Po zakończeniu I wojny światowej pisał „Listy z polskiego brzegu” do „Kuriera Warszawskiego” i do „Rzeczpospolitej”. W 1919 r. uczestniczył w pracach międzynarodowej komisji delimitacyjnej przy wytyczaniu granicy państwowej w okolicy Jeziora Żarnowieckiego. Był współzałożycielem utworzonej w 1919 r. w roku Ligi Żeglugi Morskiej, przekształconej później w Ligę Morską i Rzeczną. W 1920 r. nabył grunt w Lisim Jarze nieopodal latarni morskiej w Rozewiu, gdzie zbudował willę „Nałęczówka” i pracownię na plaży. Organizował w niej co roku letnie kursy pejzażu morskiego.
Włodzimierz Nałęcz przeżył II wojnę światową, ale zniszczeniu uległy obie jego pracownie – w Warszawie i w Lisim Jarze – wraz ze wszystkimi przechowywanymi tam pracami. Malarz zmarł 12 września 1946 w Jeruzalu koło Skierniewic.

Wystawa twórczości Włodzimierza Nałęcza w Spichlerzach na Ołowiance potrwa od 26 maja do 3 września 2023 r. Prezentowane na niej prace pochodzą ze zbiorów własnych Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Narodowego w Szczecinie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Historyczno-Etnograficznego w Chojnicach, Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni oraz z kolekcji prywatnych. Ekspozycji będzie towarzyszył katalog, dostępny w sklepach muzealnych oraz w sklepie internetowym NMM.

Kuratorkami wystawy są: dr Monika Jankiewicz-Brzostowska i Zuzanna Mikołajek-Kiełb.