Święto Kociewia w Centrum Konserwacji Wraków Statków

Początek lutego to dla Kociewia wyjątkowy czas świętowania: właśnie wtedy przypada jego Światowy Dzień. Choć święto jest jeszcze dość młodą tradycją – oficjalnie obchodzi się je od 2007 r. –  to jego data, 10 lutego, sięga do znacznie dawniejszej historii krainy. W tym roku dzień ten będzie okazją dla tczewskiego Centrum Konserwacji Wraków Statków do celebrowania indywidualnego charakteru tego niewielkiego, lecz jakże wyrazistego regionu Pomorza. Na główne atrakcje związane ze świętem zapraszamy w sobotę 11 lutego.

Trochę historii, czyli dlaczego 10 lutego?

Choć wśród historyków brak zgody co do najdawniejszych dziejów Kociewia, to data pierwszego oficjalnego zapisu nazwy regionu nie budzi wątpliwości: 10 lutego 1807 r., w czasie toczącej się na Pomorzu wojny francusko-pruskiej podpułkownik Józef Hurtig zameldował w liście do generała Jana Henryka Dąbrowskiego, że wysyła „patrol ku Gociewiu”. Zawarta w meldunku nazwa jest pierwszą historyczną wzmianką o Kociewiu jako o regionie, a jej współcześnie używana forma została ugruntowana w II poł. XIX w. Dziś Kociewie to zarówno mozaika krajobrazu rzek, lasów, miast o bogatej historii i malowniczych wsi, jak i unikalne dziedzictwo kulturowe. Składa się na nie między innymi gwara, twórczość literacka, charakterystyczne stroje, a także sztuka rzeźbiarska i zdobnicza. Właśnie te dwie ostatnie formy będą motywem przewodnim kociewskiego święta w tczewskim Centrum Konserwacji Wraków Statków.

Wespowie. Kociewie dłutem i igłą przedstawione

Już od 10 lutego w centrum będą eksponowane wyjątkowe zabytki związane z historią i etnografią regionu kociewskiego. Kolekcja drewnianych rzeźb oraz tkaniny wyhaftowane ornamentem kociewskim są dziełami Jana i Marii Wespów oraz ich kontynuatorów – twórców ludowych, których prekursorskie prace przyczyniły się do odtworzenia i zachowania dla przyszłych pokoleń unikatowej sztuki regionu. – Jan Wespa, nestor rodziny, zasłynął jako rzeźbiarz, uczestniczący z powodzeniem w warsztatach i wystawach sztuki ludowej Kociewia. – mówi Ewa Sidor z Działu Edukacji Narodowego Muzeum Morskiego. – Jego rzeźby, przedstawiające zarówno figury, jak i całe sceny rodzajowe, wyróżniają się charakterystycznym współgraniem formy z pierwotnym ukształtowaniem drewna, a także twórczym wykorzystaniem naturalnej barwy. Z kolei Maria Wespa, żona Jana, wykonała pionierską pracę na rzecz odtworzenia ludowego ornamentu haftu kociewskiego. Odwiedzając domy, w których zachowały się skrzynie wianowe i meble z kwiatowymi motywami malarskimi, przerysowywała ich zdobienia, a następnie za pomocą igły i kolorowych nici przenosiła je na płótno. Wzory czerpała również z motywów z dawnych sztandarów, chorągwi kościelnych i szat liturgicznych. – Te  żmudne, lecz pełne pasji działania doprowadziły do rekonstrukcji barwnego haftu kociewskiego, ważnej dziedziny sztuki ludowej, niemal całkowicie zapomnianej. Zarówno rzeźba, jak i haft kociewski znalazły wiernych kontynuatorów w osobach Zbigniewa i Renaty Wespów – syna i synowej Jana i Marii. – kontynuuje Ewa Sidor. –  Odwiedzając Centrum Konserwacji Wraków Statków w sobotę 11 lutego nasi goście będą mogli nie tylko obejrzeć to niezwykłe, małe uniwersum sztuki Kociewia, ale również dowiedzieć się więcej o jej twórcach i ich pracach. Prezentacja rzeźb i haftów rodziny Wespów w CKWS potrwa do 5 marca 2023 r.

Kociewskie atrakcje dla najmłodszych

Podczas sobotniego święta Kociewia w Centrum Konserwacji Wraków Statków nie zabraknie również aktywności dla rodzin z dziećmi. – O godzinie 11:00 zapraszamy na zabawę w rodzaju odwróconego „escape room” – mówi edukatorka Aleksandara Grońska. – Zadaniem uczestników nie będzie wydostanie się z pomieszczenia, lecz dostanie się do specjalnej, tajemniczej skrzynki zamkniętej zamkiem szyfrowym. Co kryje się w jej środku? Przekonacie się, rozwiązując serię zagadek i szukając podpowiedzi. Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc na tą atrakcję obowiązują wcześniejsze zapisy. – Święto Kociewia będzie również doskonałą okazją do zaznajomienia naszych najmłodszych gości z kulturowym dziedzictwem regionu. – informuje Gabriela Chrzanowiecka. – Przybliżymy dzieciom charakterystyczne motywy kociewskie za pomocą kolorowanek i zadań. Na małych Kociewiaków, którzy wykażą się największą dokładnością, czekają upominki.

Goście, którzy tego dnia odwiedzą również Muzeum Wisły, będą mieli możliwość promocyjnego zakupu publikacji „Wisła w dziejach Polski” – do każdego egzemplarza będzie załączony prezent.

Finał projektu „Władek”

Światowy Dzień Kociewia będzie dla muzealników okazją do pochwalenia się szczególną łodzią wiślaną, zbudowaną w ostatnich miesiącach w CKWS. Jest to jednostka wykonana na wzór tradycyjnej „nieszawki”, czyli łodzi rybackiej pochodzącej z Nieszawy. Mentorem muzealnych rzemieślników w tej dziedzinie był Władysław Latopolski, prawdopodobnie ostatni tczewski rybak. Jego rodzina od pokoleń mieszkała w Chełmnie i w Nieszawie, trudniąc się rybołówstwem i szkutnictwem, zaś po II wojnie światowej osiedliła się w Tczewie. Pan Władysław samodzielnie budował na własny użytek łodzie w stylu nieszawskim, a sztuki tej nauczył się od swojego dziadka. – Nasza „nieszawka” jest pomniejszoną repliką tej charakterystycznej łodzi. – wyjaśnia Jadwiga Klim z Działu Historii Żeglugi Śródlądowej. – Sztuka budowy tradycyjnych jednostek pływających jest ginącym rzemiosłem, które niepostrzeżenie odchodzi w niepamięć wraz z zanikaniem rybołówstwa rzecznego. Własnoręczne zbudowanie łodzi pod kierunkiem pana Władysława Latopolskiego było dla nas sposobem na zachowanie i przekazanie jego wiedzy kolejnym adeptom szkutnictwa. Ukończoną „nieszawkę” wraz z ożaglowaniem zwiedzający będą mogli przez najbliższe tygodnie obejrzeć w holu Centrum Konserwacji Wraków Statków.

W sobotę 11 lutego wstęp do Centrum Konserwacji Wraków Statków i Muzeum Wisły będzie bezpłatny.

Zapisy na zabawę „escape room na wspak” są przyjmowane pod nr 58 761 75 31 lub adresem email edukacja.ckws@nmm.pl

Święto Kociewia w Centrum Konserwacji Wraków Statków

11.02.2023. 10:00–15:00

Ewa Sidor, Jadwiga Klim, red. Hanna Borkowska