Flisactwo uznane przez UNESCO za Niematerialne Dziedzictwo Kulturowe Ludzkości

1 grudnia 2022 r. tradycje flisackie zostały wpisane na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Decyzję tą podjął Międzyrządowy Komitet ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego podczas swojej 17. sesji w Rabacie w Maroko. Wniosek o wpis flisactwa na Reprezentatywną Listę NDK złożyło do UNESCO w marcu 2021 r. 6 państw – Polska, Austria, Czechy, Niemcy, Łotwa i Hiszpania. Prace nad wnioskiem, koordynowane przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, trwały ponad 2 lata. W procesie przygotowania nominacji ogromnym zaangażowaniem wykazały się wspólnoty i depozytariusze prowadzący na co dzień aktywne działania na rzecz ochrony i przekazu tradycji. W Polsce depozytariuszem wpisu było Bractwo Flisackie p.w. św. Barbary w Ulanowie.

Flisacka historia i teraźniejszość

Flisactwo ma w Polsce długą i bogatą tradycję. Wisłą i jej dopływami spławiano produkty rolne i drewno. Towary transportowano specjalnymi statkami spławowymi, a drewno w formie tratw. Niekwestionowaną stolicą polskiego flisactwa był leżący u ujścia Tanwi do Sanu Ulanów. Budowano tam tratwy i szkolono flisaków do bezpiecznego prowadzenia długich spławów rzekami, stąd też pochodzili najlepsi retmani. W XVIII w. w Ulanowie powstał Cech Retmański i Sternicki. Z Ulanowa do Gdańska spławiano przede wszystkim drewno w formie długich, kilkupasowych tratw. Do tych pięknych tradycji nawiązuje reaktywowane w 1991 r. Bractwo Flisackie p.w. św. Barbary. Jego celem jest rozwijanie i kultywowanie dziedzictwa flisackiego w lokalnej społeczności. Już w 1993 r. zorganizowało „Flis Szlakiem Praojców” z Ulanowa do Gdańska. W 26 dni flisacy pokonali 724 km. Kolejne dwa spławy na tej historycznej trasie odbyły się w 1996 i 1997 r. Obecnie bractwo prowadzi spławy Sanem, Wisłą, Odrą i Wartą. W czasie wiślanych spławów ulanowscy flisacy nie mogli ominąć Tczewa, w którym znajduje się Muzeum Wisły, oddział Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku.

Muzeum Wisły w Tczewie skarbnicą tradycji flisackich

Już w latach 90. XX w., od których datują się kontakty naszego muzeum z ulanowskimi flisakami, przekazali oni do naszych zbiorów cenne zabytki, m.in. zbudowane w Ulanowie łodzie czy „beczkę wiwatówkę”, czyli drewnianą armatę, z której flisacy strzelają w ważnych momentach. Obejrzeć je można na wystawach stałych w tczewskich oddziałach naszej instytucji – Muzeum Wisły i Centrum Konserwacji Wraków Statków. Renesans flisackich tradycji, w tym również reaktywacja długich flisów, jest zresztą jednym z zagadnień pokazanych na wystawie stałej „Wisła w dziejach Polski” w Muzeum Wisły. Tam też można zobaczyć film z 2000 roku, pokazujący jak flisacy z Ulanowa budują w Tczewie nad Wisłą tratwę. Zapoczątkowana ponad 20 lat temu współpraca trwa do dzisiaj. W czerwcu 2022 r. znany ulanowski retman Mieczysław Łabędzki poprowadził I Flis Kanałem Elbląskim, będący historyczną rekonstrukcją spławu sosny taborskiej. Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku było patronem honorowym Flisu.

Gratulujemy ulanowskim flisakom. Piąty polski wpis na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO jest wielkim wyróżnieniem i potwierdzeniem wartości podejmowanych przez depozytariuszy działań.

Wiwat „Drewno na wodzie”!

Flisactwo piątą polską tradycją wpisaną na listę UNESCO – informacja MKiDN