ORP „Wicher”. 83. rocznica zatopienia pierwszego niszczyciela II Rzeczypospolitej
1 września 2022 r. obchodzimy 83. rocznicę wybuchu II wojny światowej. W bieżącym roku mija również 25 lat od rozpoczęcia przez Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku podwodnych badań wraka niszczyciela ORP „Wicher”. Był on jedynym okrętem tej klasy, który w pierwszych dniach września 1939 r. uczestniczył w obronie polskiego Wybrzeża.
Pierwszy nowoczesny okręt II Rzeczypospolitej
ORP „Wicher” został zbudowany w stoczni Chantiers Naval Français w Blanville. Należał do jednostek zamówionych we Francji po tym, jak polski rząd zaakceptował w 1924 r. plan rozbudowy floty wojennej. Jego budowę ukończono w 1930 r. i w tym samym roku został wcielony do Polskiej Marynarki Wojennej. Uzbrojenie okrętu stanowiły cztery pojedyncze armaty Schneider-Creusot wz. 1924 kal. 130 mm. Artyleria przeciwlotnicza składała się z dwóch pojedynczych działek Vickers wz. 1928 kal. 40 mm oraz z dwóch podwójnych karabinów maszynowych Hotchkiss wz. 1930 kal. 13,2 mm. Był także wyposażony w dwa potrójne aparaty torpedowe kal. 550 mm, a do zwalczania okrętów podwodnych posiadał dwie zrzutnie bomb głębinowych z zapasem 20 bomb. 1 września 1939 r. jego dowódcą „Wichra” był komandor porucznik Stefan de Walden.
Walka i upadek
Pozostałe polskie niszczyciele: OORP: „Burza”, „Błyskawica” i „Grom”, wyruszyły do Wielkiej Brytanii dwa dni przed wybuchem wojny w ramach planu „Peking”. Zakładał on przebazowanie naszych najcenniejszych okrętów do portów sojuszniczych, aby uratować je przed zniszczeniem w razie ataku Niemiec na Polskę. ORP „Wicher” miał za zadanie ubezpieczać stawiacz min ORP „Gryf” podczas minowania wód Zatoki Gdańskiej (operacja „Rurka”), walczył również z niemieckimi samolotami atakującymi polskie okręty, a także z wrogimi niszczycielami. Od 2 września, jako pływająca bateria artylerii uczestniczył w obronie helskiego portu, odpierając ataki powietrzne. 3 września został trafiony czterema bombami lotniczymi, przewrócił się na prawą burtę i zatonął w basenie portowym. Zginął jeden członek załogi okrętu, a dwudziestu zostało rannych. W późniejszym okresie Niemcy wyprowadzili wrak niszczyciela z portu i zatopili po zewnętrznej stronie falochronu.
Pozostałości „Wichra”
Wrak niszczyciela ORP „Wicher” zalega na głębokości od 5 do 10 metrów w odległości kilku metrów od falochronu zewnętrznego Portu Wojennego w Helu. Niektóre elementy konstrukcji okrętu i jego wyposażenia leżą na dnie po stronie prawej burty. Do naszych czasów przetrwała głównie część denna jednostki. Szczególnie dobrze zachowały się oba wały napędowe oraz ich wsporniki, perforowane rury opadowe, amunicja różnego kalibru, elementy maszynowni i maszyny sterowej, pompy i wentylatory, skraplacze oraz obie turbiny Parsonsa niskiego i wysokiego ciśnienia, przy czym prawa w niemal oryginalnym układzie przestrzennym. Turbina ta wystaje najwyżej nad dno, zaledwie nieco ponad 2 m poniżej lustra wody.
Eksploracja wraka i dokumentacja fotogrametryczna
W 1997 r. Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku (wówczas jeszcze Centralne) rozpoczęło badania podwodne na wraku „Wichra”. W ich trakcie wydobyto liczne przedmioty stanowiące wyposażenie okrętu oraz prywatne przedmioty załogi. W kwietniu 2018 r. przeprowadzono prace niezbędne do stworzenia fotogrametrycznego modelu 3D wraka. Wykonywała ja przez pięć dni czteroosobowa ekipa nurków w składzie: dr Tomasz Bednarz – kierownik badań i autor wszystkich zdjęć (fotogramów), Wojciech Joński – kierownik prac podwodnych, Zbigniew Jarocki – nurek i Karol Treder – nurek. Prace prowadzono z pokładu jachtu motorowego „Hestia”. Do stworzenia fotogrametrycznego modelu 3D wraka wykonano ponad 33 tysiące fotogramów przy użyciu lustrzanki pełno-klatkowej Nikon D610 o matrycy 24,3 megapixeli z obiektywem stało-ogniskowym Nikkor o ogniskowej 20 mm. Aparat umieszczono w obudowie podwodnej Ikelite zaopatrzonej w dwie lampy światła ciągłego Big Blue VL15000PM każda o mocy światła 15000 lumenów. Każde kolejne zdjęcie miało 60 – 80 % pokrycie w stosunku do poprzedniego i wykonywano je z odległości ok. 1 m od obiektu, pływając wzdłuż oraz w poprzek stanowiska dla uzyskania pełnego pokrycia. Przed przystąpieniem do wykonywania dokumentacji fotograficznej i video obszar stanowiska podzielono na 8 sektorów za pomocą linek rozmieszczonych poprzecznie do wraka w odległości co 10 m. Dziennie średnio wykonywano dokumentację dwóch sektorów.
Wirtualny ORP „Wicher” w 3D
Do wykonania fotogrametrycznego modelu 3D użyto programu komputerowego z grupy Structure from Motion (SfM) Agisoft Photoscan. Duża ilość danych potrzebna do stworzenia modelu wymagała zastosowania komputerowej stacji roboczej o wysokich parametrach obliczeniowych. Korekcji barwnej modelu 3D wraka dokonano za pomocą programu Adobe Lightroom. Fotogrametryczny model 3D „Wichra” został wykonany w ramach projektu „Wirtualny skansen Wraków Zatoki Gdańskiej – etap 2”. Wrak niszczyciela jest pierwszym i jak dotąd jedynym metalowym, a także zdecydowanie największym obiektem podwodnym opracowywanym w ramach tego projektu. Model oglądać można na stronie Wirtualnego Skansenu Wraków Zatoki Gdańskiej oraz na stronie sketchfab.com/nmm.