Pięć lat podmorskiej żeglugi w 3D
Ponad dwadzieścia opracowanych w trójwymiarze wraków statków, tytuł światowego pioniera metody fotogrametrii, kilka ważnych nagród i miesiące żmudnej pracy. W 2020 roku Wirtualny Skansen Wraków Zatoki Gdańskiej będzie obchodził piąte urodziny. Jeden ze sztandarowych projektów badawczych Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku rozwija się, a na stronie internetowej dedykowanej projektowi przybywa nowych obiektów.
Strona „Wirtualny Skansen Wraków Zatoki Gdańskiej” wsw.nmm.pl powstała w 2015 roku w ramach projektu naukowo-badawczego „Wirtualny Skansen Wraków Zatoki Gdańskiej. Ewidencja i inwentaryzacja podwodnego dziedzictwa archeologicznego”, współfinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Większość obiektów na stronie internetowej to wraki żaglowców, które spoczęły na dnie Zatoki Gdańskiej od XV do XIX wieku, wraz z dokładnym opisem i lokalizacją na mapie. Każdy z modeli opracowany jest za pomocą metody fotogrametrii, która pozwala na szybką oraz dokładnie wykonaną dokumentację wraków in situ, także przy bardzo słabej widoczności pod wodą.
Modele na stronie można swobodnie przybliżyć, obracać, poznając dokładnie pozostałości konstrukcji danej jednostki, zarys kadłuba, fragmenty wręg. Przy niektórych obiektach zobaczyć też można elementy ładunku. – Modele wraków WSW to nie tylko atrakcyjne wizualnie prezentacje, ale także uniwersalne i precyzyjne narzędzie pomiarowe dla archeologii podwodnej, pozwalające na tworzenie dowolnych przekrojów i rzutów, a także skuteczny sposób do monitorowania oraz ochrony podwodnego dziedzictwa kulturowego – mówi dr Tomasz Bednarz, kierownik Działu Digitalizacji w Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku, pomysłodawca Wirtualnego Skansenu Wraków. – Każda materialna pozostałość z przeszłości niesie ze sobą ładunek wiedzy: dzięki opracowaniom WSW możemy dowiedzieć się, jak np. wyglądała żegluga, szkutnictwo i budownictwa okrętowego na przestrzeni wieków.
Do najciekawszych eksponatów skansenu należy wrak tzw. „Miedziowca”, na którym prace badawcze prowadzone przez muzealnych archeologów ruszyły jeszcze w latach 70. XX wieku, czy wrak „Solena”, szwedzkiego okrętu, który został zniszczony w czasie bitwy z Marynarką Wojenną Rzeczpospolitej Obojga Narodów pod Oliwą w 1627 roku. Jest też „Porcelanowiec” będący pozostałością żaglowca o długości ponad 20 m, zbudowanego w I połowie XIX wieku, z którego pozyskano łącznie 120 zabytków, w tym 100 fragmentów naczyń fajansowych. Ponadto można się przyjrzeć takim wrakom, jak „Głazik” z XIX wieku, który zatonął, bo przewoził za dużo granitowych kamieni. Jest też „Loreley” – statek handlowy, który zatonął w 1887 roku, czy 30-metrowy „Portowiec” z XIX wieku. Jednym z najciekawszych wraków, opracowanych ramach WSW jest holenderski żaglowiec De Jonge Seerp, który zatonął 11 czerwca 1791 roku po kolizji z angielskim statkiem The Recovery.
Wirtualny Skansen Wraków powiększa się i rozbudowuje nie tylko o jednostki żaglowe, ale także wraki metalowe z czasów I i II wojny światowej. Jednym z nich jest np. wrak polskiego niszczyciela ORP „Wicher”, który zatonął 3 września 1939 r. po bitwie z niemieckim lotnictwem. Fotogrametryczne dokumentowanie szczątków okrętu zakończyło się w 2018 roku: aby powstał model 3D tego okrętu, trzeba było wykonać aż 33 tys. zdjęć.
Wirtualny Skansen Wraków to doskonały przykład digitalizacji kolekcji muzealnych. – Digitalizacja to ważne narzędzie, wspomagające m.in. dokumentację oraz zarządzanie kolekcjami, dające fantastyczne możliwości prezentacji i upowszechniania zbiorów. – mówi Szymon Kulas, zastępca dyrektora NMM ds. administracyjnych – WSW to nie tylko projekt i strona internetowa, platforma naukowa z której korzystają naukowcy różnych dziedzin, ale oddział naszego muzeum. WSW jest pozornie łatwiejszy do administracyjnego utrzymania, ale też wymaga inwestycji, ogromu prac i wsparcia finansowego, jakie otrzymujemy od naszego organizatora, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Przydatność metody podwodnego dokumentowania wraków w 3D. potwierdzają ważne nagrody przyznane Wirtualnemu Skansenowi Wraków. W 2015 roku ekipa NMM tworząca projekt została nominowana do przyznawanej przez „National Geographic” prestiżowej nagrody „TRAVELERY” w kategorii „Naukowe Odkrycie Roku”. W maju 2017 roku Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku otrzymało nagrodę w Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla w dziedzinie „Digitalizacja i Nowe Technologie” za projekt „Wirtualny Skansen Wraków Zatoki Gdańskiej. Ewidencja i inwentaryzacja podwodnego dziedzictwa archeologicznego.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury