„Morze” Wywiórskiego w galerii morskiej

W sierpniu 2015 roku do galerii Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku trafi nowy obraz, którego zakup został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. „Morze” Michała Gorstkina Wywiórskiego przedstawia fragment kamienistego wybrzeża morskiego z wyrzuconym na brzeg wrakiem łodzi.

Narodowe Muzeum Morskie w ramach systematycznego budowania kolekcji polskiego malarstwa marynistycznego stara się stworzyć reprezentatywne zbiory prac wybranych artystów. Do ich grona należy Michał Gorstkin Wywiórski, w twórczości którego tematyka morska odgrywała znaczącą rolę. Wywiórski, pomimo swojej wysokiej klasy, nie jest szeroko reprezentowany w zbiorach polskich. Tworzona w Gdańsku kolekcja jest jednym z najliczniejszych w kraju zbiorów dzieł tego malarza, a o jej unikatowości przesądza fakt, że jest to zbiór tematyczny, w całości poświęcony malarstwu marynistycznemu.

„Morze”, namalowane na znakomitym poziomie artystycznym, w dobitny sposób ilustruje idee i nastroje, jakie towarzyszyły artystom w pierwszej dekadzie XX wieku. Obraz przedstawia fragment kamienistego wybrzeża morskiego, z wyrzuconym na brzeg wrakiem łodzi. W głębi spienione morskie fale, rozlewają się łagodnie na piasku i przybrzeżnych głazach. Nad całością dominuje niebo zasnute ciemnymi chmurami. Kolorystyka pracy ograniczona jest do gamy brązów, szarości, zgaszonych fioletów i bieli. Obraz malowany jest zdecydowanymi, mocnymi pociągnięciami pędzla. Ten wyrazisty na płaszczyźnie emocjonalnej przekaz artysta formułuje niezwykle oszczędnymi środkami, co jeszcze bardziej potęguje dramatyzm dzieła.

W warstwie ikonograficznej praca nawiązuje do symbolizmu – ideologicznego sprzeciwu wobec racjonalistycznego i materialistycznego pojmowania świata przez pozytywistów. Artyści schyłku XIX wieku chętnie podkreślali istotę ludzkiej samotności wobec bezmiaru i potęgi natury, a w zjawiskach przyrody dostrzegali odbicie tych emocji. Obraz „Morze” stanowi doskonały przykład tych tendencji: samotna, rozbita łódź, a właściwie wrak łodzi wyrzucony przez spienione fale na kamienisty brzeg, pod ciężkim, zachmurzonym niebem rozpada się powoli, lecz nieodwracalnie. Trudno o bardziej wyrazisty i czytelny symbol poczucia osamotnienia i bezradności człowieka wobec ogromnych i tajemniczych sił natury i przeznaczenia, które wiodą go ku zatraceniu i nicości.

Michał Paweł Gorstkin Wywiórski urodził się 14 marca 1861 roku. W latach 1883-87 studiował w Akademii Monachijskiej, w pracowniach Carla Rauppa i Nikolausa Gyssisa. Równolegle pobierał nauki w pracowni Józefa Brandta, która w owym czasie była ośrodkiem skupiającym Polaków w Monachium. Wzorem innych artystów wiele i chętnie podróżował, głównie po Europie. W roku 1896 przeniósł się na stałe do Berlina. Jego debiut wystawienniczy nastąpił w 1884 roku w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie zaprezentował obraz „Nad morzem”. Popularność zapewniły mu sceny orientalne, później zasłynął jako autor pejzaży i scen z polowań. Przez całą jego twórczość przewijały się motywy marynistyczne, zwłaszcza pejzaże z wybrzeży Morza Północnego i Bałtyku.
Michał Wywiórski był współautorem kilku panoram, tworząc lub współtworząc ich partie pejzażowe: „Przejście przez Berezynę”, „Bem w Siedmiogrodzie” [„Bitwa pod Sybinem”], „Bitwa pod piramidami z kampanii napoleońskiej w Egipcie w 1798”, namalowana dla miasta Warszawy zamiast „Somosierry”, rezygnację z której wymusiły władze zaborcze. Od 1895 roku Wywiórski nawiązał ożywione kontakty ze środowiskiem wielkopolskim. Znalazł tam protektorów w osobach ks. Zdzisława Czartoryskiego i hr. Edwarda Raczyńskiego. Malarz brał też aktywny udział w pracach powołanego na przełomie 1908 i 1909 roku TPSP w Poznaniu oraz powstałego w 1909 roku poznańskiego Stowarzyszenia Artystów. Nieprzerwanie podtrzymywał również kontakt ze środowiskiem małopolskim. W 1902 roku wziął udział w „Salonie Polskim” organizowanym przez Jacka Malczewskiego, a w 1911 roku w „Wystawie podhalańskiej” we Lwowie w 25lecie stylu podhalańskiego. Artysta zmarł 30 maja 1926 roku w Berlinie.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.