Wrak z Martwej Wisły

Po miesiącu pracy w dniu 27 lutego 2014 r., udało się wydobyć w rejonie Gdańska Stogi wrak statku rzecznego z XVIII wieku. To trzeci wrak wydobyty w tym rejonie w ciągu ostatnich dwóch latach.

Obiekt został odkryty w dniu 17 października 2011 r. w trakcie pomiarów hydrograficznych wykonywanych przez Oddział Pomiarów Morskich Urzędu Morskiego, kierowanych przez Jacka Koszałkę z pokładu kutra „Hydrograf 10”. Ponieważ nowoodkryty obiekt zabytkowy zalegał w poprzek centralnej części projektowanego toru wodnego w ramach projektu wykonywanego przez Urząd Morski w Gdyni pt: „Modernizacja wejścia do portu wewnętrznego (w Gdańsku). Etap II – przebudowa szlaku wodnego na Martwej Wiśle i Motławie” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko konieczne okazało się przeprowadzenie archeologicznych badań ratowniczych.

W celu realizacji tego zadania przeprowadzona została przez Urząd Morski w Gdyni procedura przetargowa, która ostatecznie w grudniu 2013 roku doprowadziła do wyłonienia wykonawcy całości robót podwodnych, którym został Zakład Robót Technicznych i Hydrotechnicznych UW-Service ze Szczecina. Po przystąpieniu do prac i oczyszczeniu konstrukcji z piasku ukazała się część dziobowa o długości 13 metrów i maksymalnej szerokości ok. 5 metrów zakończona dębową dziobnicą zdobioną rozetą. Odsłonięty fragment stanowi około 30% procent pierwotnego kadłuba, którego długość możemy szacować na obecnym etapie na około 30 metrów. Wydobyte elementy są bardzo podobne do tych, jakie widzimy w częściach dziobowych statków wiślanych uwiecznionych na XVIII-wiecznych rycinach gdańskich.

Część dziobowa statku wiślanego w Gdańsku, fragment ryciny J. F. Schustera wykonanej wg rysunku F. A. Lohrmana w 1770. Statek przycumowany do pachoła cumowniczego na dziobie półpokład i wciągarka.

Dotychczas wykonane prace wskazują, że mamy do czynienia z jednostką reprezentującą jeden z dwóch typów największych statków wiślanych używanych w żegludze spławowej w XVI-XVII wieku: dubasem lub szkutą. Zaobserwowane detale konstrukcyjne pozwalają określić wiek statku w szerokim przedziale od XVIII po początki XIX wieku.

Wartość omawianego obiektu polega na tym, że jest on dopiero drugim wrakiem dużej jednostki spławowej używanej na Wiśle od XVI po XIX wiek, odkrytym do tej pory w Polsce. Stanowi więc on niezwykle cenne źródło do poznania konstrukcji jednostek rzecznych epoki spławowej wykorzystywanych na Wiśle.

Po sporządzeniu szczegółowej dokumentacji elementy kadłuba zostaną przetransportowane do Pracowni Konserwacji Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Prace kierowane przez dr hab. Waldemara Ossowskiego wykonywała ekipa nurkowa Działu Badań Podwodnych NMM w składzie: Tomasz Bednarz, Zbigniew Jarocki, Wojciech Joński, Janusz Różycki wspomagana przez Aleksandra Ostasza nadzorującego zabezpieczenie techniczne firmy UW Service oraz Mateusza Popka doktoranta archeologii Instytut Archeologii UMK w Toruniu.