Pożegnanie

Po długiej chorobie zmarł prof. Andrzej Zbierski, długoletni dyrektor Centralnego Muzeum Morskiego, Honorowy Obywatel Gdańska, archeolog, historyk, autor ponad 300 prac naukowych. Prof. Andrzej Zbierski pełnił funkcję dyrektora Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku w latach 1991-2001. W tym czasie została zakończona rozbudowa siedziby CMM na Ołowiance, która powiększyła się o budynki Dużej i Małej Dąbrowę. Dzięki zaangażowaniu dyrektora Zbierskiego doprowadzono do remontów kilku oddziałów CMM: statku-muzeum „Dar Pomorza”, Żurawia Gdańskiego, Bramy Żuławskiej. Dyrektor Zbierski był twórcą wystawy „Lech Bądkowski. Twarzą do przyszłości”, przygotowanej w 20. rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych. Współtworzył też wystawę „Udział Polaków w wojnie rosyjsko – japońskiej na morzu w latach 1904-1905” oraz był współautorem książki pod tym samym tytułem. Zorganizował także osiem ekspedycji dokumentacyjno-konserwatorskich na stanowisko badawcze w Dzierzgoniu-Świętym Gaju (drogi i groble z 50 r. p.n.e – 250 r. n.e.).

Cały życiorys zawodowy prof. Zbierskiego jest dowodem wielkiej, naukowej i społecznej pasji, którą przez dużą część swego życia realizował w Gdańsku.

Andrzej Zbierski urodził się 20 stycznia 1926 r. w Ostrowie Wielkopolskim. W czasie wojny był członkiem Szarych Szeregów AK, a w latach 1945 – 1946 łącznikiem I Komendy Konspiracyjnego Wojska Polskiego pod dowództwem kpt. Stanisława Sojczyńskiego, pseudonim „Warszyc”. Skazany w 1946 r. po sfingowanym procesie, nie przyznał się do winy. Spędził ponad rok w aresztach UB i w więzieniu.

W latach 50. ukończył dwa fakultety Uniwersytetu Łódzkiego: w 1953 r. archeologię, w 1954 r. – historię. W 1962 r. w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN obronił doktorat pracą „Port gdański na tle miasta w X-XIII w.” Habilitacja o charakterze syntezy analitycznej „Gdańsk w okresie panowania królów polskich i książąt pomorskich od IX do XIII w.” została opublikowana w I tomie „Historii Gdańska” pod redakcją Edmunda Cieślaka.

W międzyczasie pracował: w latach 1950 – 1954 jako asystent, później jako adiunkt w Kierownictwie Badań nad Początkami Państwa Polskiego przy ówczesnej Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków. W 1955 r. przeprowadził się nad morze i do 1991 r. kierował badaniami archeologicznymi w Instytucie Archeologii i Etnologii gdańskiego oddziału PAN.

W dorobku ma m.in. odkrycie średniowiecznego portu nad Motławą i XIV-wiecznej osady Hakelwerk – czyli Osieka. Był pomysłodawcą rekonstrukcji łodzi św. Wojciecha, zbudowanej z okazji Millenium Gdańska.

Szczególną rangę ma odnalezienie i zbadanie grobu astronoma Jana Heweliusza i jego rodziny w kościele św. Katarzyny.

Przyczynił się do wprowadzenia nowoczesnych metod badawczych, zwłaszcza metaloznawczych, planistycznych, a w dziedzinie datowania metody archeomagnetycznej i dendrochronologicznej. Zastosował również w dokumentacji metodę fotogrametryczną.

W latach 1966 – 1976 był wiceprzewodniczącym Sekcji Nauk Społecznych Komitetu Badań Morza PAN; 1976 – 2002 – członkiem Prezydium Rady Towarzystw Naukowych PAN. Od 2006 zasiadał w Komisji Archeologicznej Oddziału PAN w Poznaniu, działał w International Council of Museums, od 1992 r. współpracował z UNESCO.

Bogata spuścizna naukowa prof. Zbierskiego obejmuje także scenariusze wystaw. Do istotniejszych zaliczyć można scenariusze ekspozycji na EXPO 1998 w Lizbonie „Polska nad Bałtykiem” i EXPO 2000 w Hamburgu i Wilhelmshaven „Polska morska”.

Udzielał się także społecznie i politycznie. Po strajkach w sierpniu 1980 r. włączył się w prace Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” w PAN, był współzałożycielem Klubu Myśli Politycznej im. Konstytucji 3 Maja i inicjatorem powołania po 1989 r. Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Radny Miasta Gdańska I kadencji w latach 1990-1994.

W latach 1965-1972 kierował budową siedziby Gdańskiego Towarzystwa Naukowego przy ul. Grodzkiej 12. Aktywnie działał w Światowym Związku Żołnierzy AK, Stowarzyszeniu Szarych Szeregów, gdańskim Klubie Inteligencji Katolickiej, Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim. Od 1999 r. przez dwie kadencje pełnił funkcję prezesa Oddziału Pomorskiego Stowarzyszenia Muzealników Polskich.

W 2011 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gdańska. Przy tej okazji opowiadał o swojej miłości do miasta: „Z Gdańskiem po raz pierwszy zetknąłem się, kiedy miałem 13 lat. Był sierpień 1939 roku, czuło się już napięcie przed wybuchem drugiej wojny światowej. Ojciec jako żołnierz nie mógł już oddalać się zbyt daleko od Częstochowy, w której wtedy mieszkaliśmy, wakacje spędzaliśmy więc w niedalekim Olsztynie. Siedzieliśmy całą rodziną w cieniu pod drzewem, ojciec czytał na głos ostatni numer „Wiadomości Literackich” całkowicie poświęcony Gdańskowi. Słuchało się tego jak bajki, od tego momentu Gdańsk stał się dla mnie miejscem wyjątkowym, fascynującym”.

Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2001). Inne odznaczenia to m.in: Odznaka Honorowa Za Zasługi dla Gdańska, Złota odznaka Za Opiekę nad Zabytkami, Medal za zasługi w rozwoju archeologii polskiej, Medal księcia Mściwoja II, Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Armii Krajowej, Medal Wojska Polskiego, Medal „Pro Memoria” i „Gloria Artis”.

Cześć Jego pamięci!

Dyrekcja i pracownicy Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku